Er is de voorbije jaren al heel wat geschreven over effectieve studeerstrategieën zoals bijvoorbeeld dual coding (woord en beeld combineren), elaboration (bijvoorbeeld door jezelf vragen te stellen), interleaving (oefentypes afwisselen), spaced practice (spreiden van leermomenten) of retrieval practice (jezelf toetsen om beter te leren).
Al deze strategieën kunnen, mits ze op een goede manier worden ingezet, op zichzelf tot leerwinst leiden. In combinatie met elkaar kan de leerwinst soms zelfs nog vergroten. Zo is het vaak een goed idee om spaced repetition (een combinatie van spaced practice en retrieval practice) toe te passen.
In de meeste recente blogpost van the Learning Scientists gaat Megan Sumeracki dieper in op een andere strategie om twee effectieve studeerstrategie met elkaar te combineren. Ze heeft het over ‘retrieval mapping’, d.i. de strategie waarbij je jezelf toetst door een concept map op te stellen van de leerstof met als uiteindelijk doel om de leerstof beter te onthouden. Retrieval mapping is dus een combinatie van retrieval practice en concept mapping (maar in principe zou je bij retrieval mapping dus ook een mindmap of misschien zelfs een sketchnote kunnen maken).
Retrieval practice kan op verschillende manieren worden ingezet. Meestal gebeurt dit via zogenaamde low-stakes of no-stake quizzes (denk bijvoorbeeld aan een exit ticket waarmee je aan het eind van de les peilt naar belangrijke begrippen, een korte (digitale) quiz via Kahoot enzovoort). Maar het kan ook op andere manieren (door bijvoorbeeld een sketchnote te maken van wat je hebt onthouden, door luidop te vertellen wat je hebt onthouden enzovoort).
Concept mapping is een noteerstrategie om kennis te organiseren en grafisch voor te stellen. Een concept map vormt het antwoord op een focusvraag (bijvoorbeeld “Hoe zijn cellen opgebouwd?”). Ze is opgebouwd uit verschillende concepten, weergegeven door sleutelwoorden in kaders die op een hiërarchische manier geordend zijn. De gerelateerde concepten worden via verbindingslijnen met elkaar gelinkt. Elke verbindingslijn bevat een label met daarin een of meer verbindingswoorden die de relatie tussen twee concepten verduidelijken. De verbonden concepten vormen samen met de verbindingswoorden een betekenisvolle bewering of stelling over een object of een gebeurtenis.
Beide strategieën sporen leerlingen aan om na te denken over de leerstof en om ze op een actieve manier te verwerken (wil je meer weten over concept mapping en retrieval practice, neem dan zeker een kijkje in de nieuwe editie van Leren.Hoe?Zo!).
Toch is belangrijk om na te denken over welke strategie je op welk moment het best inzet. In bepaalde situaties lijkt het erop dat retrieval practice effectiever is dan concept mapping. De leerwinst is groter wanneer studenten retrieval practice toepassen dan wanneer ze een concept map opstellen met het leermateriaal bij de hand (Karpicke & Blunt, 2011). Andere onderzoekers wijzen er terecht op dat het vaak heel wat tijd en moeite kost om studenten vertrouwd te maken met concept mapping (dit is iets dat ik uit ervaring kan bevestigen!), soms zelf 10 tot 15 weken (Mintzes et al, 2011).
Toch zijn er ook heel wat situaties waarin concept maps een meerwaarde kunnen betekenen. Je kunt als docent concept maps gebruiken als een advance organizer in de les, tijdens brainstormsessies, om te visualiseren wat je hebt geleerd, hoe nieuwe kennis kan worden gelinkt aan eerder verworven kennis enzovoort.
Concept mapping kan ook worden ingezet in combinatie met retrieval practice (d.i. retrieval mapping). Blunt en Karpicke (2014) onderzochten 4 verschillende leercondities waarin retrieval practice en concept mapping werden ingezet. De studenten namen een tekstfragment door en pasten daarna een van de vier onderstaande strategieën toe:
- Retrieval mapping: de strategie waarbij studenten een concept map maken op basis van wat ze onthouden hebben (zonder de leerstof te zien).
- Concept mapping: de strategie waarbij studenten een concept map maken met de leerstof bij de hand
- Free recall retrieval practice: de strategie waarbij de studenten alles opschreven wat ze zich konden herinneren
- Paragraph condition: De studenten schreven de informatie over met de leerstof vlak voor hen.
Een week later werden ze getoetst om te zien wat ze hadden onthouden. De studenten die retrieval practice hadden toegepast (zowel free recall als retrieval mapping) deden het beter dan diegenen die een concept map hadden gemaakt of de leerstof had overgeschreven. Er was geen verschil tussen de free recall retrieval practice groep en de retrieval mapping groep. Beide groepen deden het even goed.
Conclusie? Retrieval mapping lijkt niet meteen tot meer leerwinst te leiden dan retrieval practice. Maar als je graag met concept mapping aan de slag gaat, dan kan het een effectieve manier zijn om jezelf te toetsen. Ook wanneer je als leerkracht retrieval practice eens op een andere manier inzetten, is retrieval mapping zeker een optie!
Bronnen
- Sumeracki, M. (November 2020) Retrieval Mapping, https://www.learningscientists.org/blog/2020/11/19-1
- Karpicke, J. D., & Blunt, J. R. (2011). Retrieval practice produces more learning than elaborative studying with concept mapping. Science, 331, 772-775.
- Mintzes, J. J., Canas, A., Coffey, J., Gorman, J., Gurley, L., Hoffman, R., McGure, S. Y., Miller, N., Moon, B., Trifone, J., & Wandersee, J. H. (2011). Comment on “Retrieval practice produces more learning than elaborative studying with concept mapping”. Science, 334(6055), 453-453.
- Blunt, J. R., & Karpicke, J. D. (2014). Learning with retrieval-based concept mapping. Journal of Educational Psychology 106(3), 849–858.
- Opgenhaffen, T. (2020) Leren.Hoe?Zo, Tielt, LannooCampus