Sketchnoting is een noteerstrategie die bestaat uit een mix van handgeschreven tekst, tekeningen, vormen en allerlei visuele elementen. Uit onderzoek blijkt dat we informatie vaak beter onthouden als we ze op een visuele manier verwerken. Je wordt uitgedaagd om de informatie actief te verwerken en de beelden die je creëert zorgen voor extra mentale aanknopingspunten als je de informatie na afloopt opnieuw tracht op te roepen. Daarom is het zinvol om leerlingen vertrouwd te maken met visuele noteerstrategieën.
Een techniek zoals sketchnoting is ruim inzetbaar. Je kunt ermee aan de slag gaan voor verschillende doeleinden, individueel en in groep. Je kunt sketchnoting gebruiken terwijl je naar iemand luistert of om je gedachten op papier te zetten, om een projectvoorstel uit te werken, om een verslag te maken van een presentatie of om de leerstof op een visuele manier samen te vatten. Zelf gebruik ik de techniek graag om de kernideeën uit een boek samen te vatten, zoals bijvoorbeeld hier. In deze blogpost reik ik je graag enkele tips aan om ermee aan de slag te gaan!
- Laat je leerlingen kennismaken met sketchnoting door een nieuw lesonderwerp, jezelf of de inhoud van je vak bij het begin van het schooljaar op deze manier voor te stellen. Vraag aan je leerlingen wat ze aan de hand van de woorden en figuren kunnen afleiden. Nadat je de leerstof hebt aangereikt, kun je hen de sketchnotes opnieuw tonen en vragen om aan de hand daarvan de essentie van het lesonderwerp te reconstrueren.
- Identificeer als docent de sleutelbegrippen die in je leerplan of lessen van die week aan bod komen. Creëer hiermee je eigen visuele bibliotheek en gebruik elke dag een van die begrippen in je notities of presentaties.
- Toon je leerlingen verschillende voorbeelden van sketchnotes. Zo leren dat er verschillende stijlen en manieren bestaan om informatie te structureren.
- Laat je leerlingen als ‘opwarming’ bij de start van je les gedurende enkele minuten (bijvoorbeeld terwijl je een liedje afspeelt) vrij krabbelen op een blad papier en vraag hen om na afloop het resultaat te tonen.
- Laat je leerlingen wennen aan sketchnoting. Stel hen voor om eerst in een hoekje van hun blad wat ruimte te reserveren waarin ze verschillende sketchnotingtechnieken kunnen uitproberen. De rest van het blad kunnen ze dan gebruiken om op een traditionele manier te noteren. Naarmate ze meer ervaring opbouwen, kunnen je leerlingen meer technieken toepassen en de rechthoek uitbreiden tot het volledige blad.
- Laat je leerlingen in groep een sketchnote maken waarin ze een hoofdstuk samenvatten. Breng vervolgens alle sketchnotes samen en bespreek de overeenkomsten, de verschillen en de figuren die worden gebruikt. Zo creëer je een visuele bibliotheek waar de hele klas gebruik van kan maken.
- Voorzie voor je leerlingen eventueel al een structuur met kaders en titels waarin zij vervolgens de inhoud visueel trachten te noteren. Op die manier hoeven ze zelf minder na te denken over hoe ze de informatie moeten organiseren en kunnen ze zich meer focussen op hoe ze de inhoud visueel kunnen verwerken.
- Wanneer je leerlingen al meer vertrouwd zijn met sketchnoting en noteren terwijl je uitleg geeft, stel hen dan regelmatig de vraag: “Hoe zou jij dat visueel voorstellen?” en nodig hen eventueel uit om het vooraan op het bord te illustreren of hun aanpak te tonen aan de rest van de klas.
- Laat leerlingen eerst luisteren naar de audio van een videofragment en vraag hen om een aantal sleutelbegrippen te noteren zonder dat ze er visuele elementen aan toevoegen. Laat hen vervolgens opnieuw luisteren en laat hen visuele elementen of verbanden tussen de begrippen toevoegen. Vervolgens toon je hen de video en vraag je hen om de visuele elementen die zij hebben getekend te vergelijken met de beelden die worden gebruikt in de video.
- Gebruik sketchnoting zelf als docent als een manier om je gedachten te ordenen bij de voorbereiding van een les en vertel aan je leerlingen dat zij dit ook kunnen doen als voorbereiding op een presentatie.
- Spoor je leerlingen aan tot zelfreflectie door hen een sketchnote te laten ontwerpen over een thema zoals ‘Mijn traject voor het komende decennium’, ‘Leren betekent voor mij …’ of ‘Het belangrijkste dat ik heb geleerd is …’.
- Combineer sketchnoting met andere noteerstrategieën zoals de Cornellnoteerstrategie, waarbij leerlingen de inhoud in de marge samenvatten in vragen of kernwoorden en die vervolgens gebruiken om zichzelf te toetsen.
- Bespreek met je leerlingen de misvattingen die bestaan over sketchnoting. Zo hoef je niet over een uitzonderlijk tekentalent te beschikken om goede sketchnotes te maken. Het gaat niet over mooi tekenen maar over het vastleggen van ideeën. Zelfs een ruwe schets kan een idee op een goede manier uitdrukken.
- Oefening baart kunst! Het vergt inderdaad inspanning om aandachtig te luisteren en tegelijkertijd na te denken over wat je zult tekenen. Vaak leer je net beter als het iets meer moeite vraagt. Alle begin is moeilijk (vergelijk het met leren autorijden), maar na een tijdje lukt het beter.
Wil je meer weten over sketchnoting en andere noteerstrategieën? Het boek en de toolbox Leren.Hoe?Zo! bevatten heel wat praktische tips om ermee aan de slag gaan.
Nog meer weten? Bekijk ook zeker eens de video waarin een leerkracht toont hoe ze de strategie inzet tijdens de les economie. Ook het boek ‘The Sketchnote handbook’ van Mike Rhode is een absolute aanrader. Laat ons ook weten wat jouw ervaringen zijn!